Εξάμηνο: Χειμερινό
Τύπος μαθήματος: Υποχρεωτικό
Διδάσκων: Δρ. Π. Μαστραντώνης
Το μεταπτυχιακό μάθημα Διαχείριση Μνημείων Ι έχει στόχο την εξοικείωση των φοιτητριών και των φοιτητών: α) με τη φύση, τη λογική και τις αρχές που διέπουν το αρχαιολογικό έργο, β) με τα ιστορικά δεδομένα από την εκτέλεση αρχαιολογικών έργων στην Ελλάδα, γ) με την ιδιαίτερη μεθοδολογία σχεδιασμού και εκτέλεσης αρχαιολογικών έργων (αρχαιολογική αυτεπιστασία), δ) με τις ειδικές μεθόδους διαχείρισης έργου (project management) που προσιδιάζουν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αρχαιολογικού έργου και, ε) με τα ειδικά εργαλεία διαχείρισης που εφαρμόζονται στα αρχαιολογικά έργα.
Η επιτυχής παρακολούθηση του μαθήματος προϋποθέτει την εκπόνηση ατομικής εργασίας. Το θέμα της εργασίας επιλέγει ο φοιτητής/ η φοιτήτρια με έγκριση από τον διδάσκοντα, το αργότερο μέχρι την τέταρτη εβδομάδα των μαθημάτων. Οι εργασίες θα παρουσιασθούν στο σύνολο της τάξης. Πριν από την παρουσίαση πρέπει να υποβληθεί εγκαίρως σχέδιο της εργασίας, ώστε να γίνουν παρατηρήσεις και διορθώσεις, σε συναντήσεις εργασίας με τον διδάσκοντα, εκτός των ωρών διδασκαλίας. Στο μάθημα περιλαμβάνονται επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της Αττικής, επίσης εκτός των ωρών διδασκαλίας. Η αξιολόγηση / βαθμολόγηση των φοιτητριών και φοιτητών θα βασιστεί στην ανελλιπή και ενεργό συμμετοχή τους στο μάθημα, στην παρουσίαση της εργασίας τους, και στη συζήτηση που θα ακολουθεί, κατά την οποία θα ελέγχεται η επάρκεια όλων των συμμετεχόντων.
Το μάθημα αποτελείται από τις εξής ενότητες:
Η έννοια του έργου - η έννοια του αρχαιολογικού έργου - αρχές που διέπουν το αρχαιολογικό έργο.
Ο κύκλος ζωής του αρχαιολογικού έργου.
Η ελληνική εμπειρία: από την Αρχαιολογική Εταιρεία στα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης.
Η αρχαιολογική αυτεπιστασία: οργανωτικές δομές και απαιτούμενες ικανότητες.
Η αναγκαιότητα εισαγωγής μεθόδων διαχείρισης στο αρχαιολογικό έργο - γνωστικές περιοχές της διαχείρισης έργου.
Διαχείριση φυσικού αντικειμένου στο αρχαιολογικό έργο - ανάλυση έργου σε επιμέρους δραστηριότητες.
Διαχείριση χρονοδιαγράμματος στο αρχαιολογικό έργο.
Διαχείριση κόστους στο αρχαιολογικό έργο.
Διαχείριση κινδύνου στο αρχαιολογικό έργο.
Παρουσίαση – συζήτηση φοιτητικών εργασιών.
Επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής (περιοχή ενοποίησης αρχ. χώρων Αθήνας, Σούνιο – Θορικός, Βραυρώνα, Μαραθώνας, Ελευσίνα).
Αξιολόγηση
Δημόσια παρουσίαση ατομικής εργασίας
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
R. Burke, Διαχείριση έργου – τεχνικές σχεδιασμού και ελέγχου (μετάφραση στα ελληνικά Μ. Γιαμαλίδου), Αθήνα, Εκδ. Κριτική (2002).
P. Doukellis & L. Mendoni (επ.), Perception and Evaluation of cultural landscapes, Μελετήματα 38, Εκδ. Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (2004).
Τ. Kuhn, Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων (μετάφραση στα ελληνικά Γ. Γεωργακόπουλος και Β. Κάλφας), Αθήνα, Εκδ. Σύγχρονα Θέματα (1981).
PMI, «Οδηγός Βασικών Γνώσεων στη Διοίκηση Έργων (A Guide to the Project Management Body of Knowledge)», (μετάφραση στα ελληνικά Δ.Μ. Εμίρης) Εκδόσεις Παπασωτηρίου (2006).
C. Renfrew & P. Bahn, Αρχαιολογία – Θεωρία, Μεθοδολογία και Πρακτικές Εφαρμογές (μετάφραση στα ελληνικά Ι. Καραλή-Γιαννακοπούλου), Αθήνα, Εκδ. Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα (2001)
A. Schnapp, Η κατάκτηση του παρελθόντος, οι απαρχές της Αρχαιολογίας (μετάφραση στα ελληνικά Κ. Δελούκα) Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2004).
R. Stoneman, Αναζητώντας την Κλασική Ελλάδα (μετάφραση στα ελληνικά Ε. Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη), Αθήνα Εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (1996).
B.G. Trigger, Μια Ιστορία της Αρχαιολογικής Σκέψης, (μετάφραση στα ελληνικά Β. Λαλιώτη), Αθήνα, Εκδ. Αλεξάνδρεια (2005).
Θ. Καλπαξής, Αρχαιολογία και Πολιτική Ι: Σαμιακά Αρχαιολογικά 1850 - 1914, Ηράκλειο, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (1990).
Θ. Καλπαξής, Αρχαιολογία και Πολιτική ΙΙ, η ανασκαφή του ναού της Αρτέμιδος (Κέρκυρα 1911), Ηράκλειο, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (1993).
A. Κόκκου, Η μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία, Αθήνα, Εκδ. Ερμής.
Γ. Λάββας, Ζητήματα Πολιτιστικής Διαχείρισης, Εκδ. Μέλισσα (2010).
Β. Λαμπρινουδάκης, «Προσπάθεια συστηματικής διαχείρισης αρχαιολογικών χώρων της Νάξου», στο Επετηρίς της Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τόμος ΙΒ΄, σ. 458 - 480 (1995).
Β. Λαμπρινουδάκης, «Η αναγκαιότητα της διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων: η εμπειρία της Νάξου και γενικότερες σκέψεις», στο Πρακτικά του Συνεδρίου “Les politiques de l’ Archéologie du milieu du XIXe siècle à l’ orée du XXIe”, της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, για τα 150 χρόνια από την ίδρυσή της, σ. 363 - 370 (2000).
Β. Λαμπρινουδάκης, «Προσπάθεια προσέγγισης της έννοιας της ολοκληρωμένης προστασίας των μνημείων», στο Αξιοποίηση και Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Σεμινάριο της Ελληνικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, Αθήνα - Δελφοί 17-19 Μαρτίου 2003, Πρακτικά, Εκδ. Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα 2006, σ. 49 - 58.
Φ. Μαλλούχου-Tufano, Προστασία και Διαχείριση Μνημείων - Ιστορικές και θεωρητικές προσεγγίσεις από την Αρχαιότητα ως τις μέρες μας, Εκδ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (2004).
Π. Μαστραντώνης, Διαχείριση Αρχαιολογικών Έργων - Θεωρητικό Πλαίσιο και Ανάπτυξη Εξειδικευμένων Εργαλείων, Εκδ. Καρδαμίτσα (2008).
Π. Μαστραντώνης, Όψεις Διαχείρισης Κινδύνου σε Αρχαιολογικά Έργα, Εκδ. Καρδαμίτσα (2009).
Β. Πετράκος, Η περιπέτεια της Ελληνικής Αρχαιολογίας στον βίο του Χρήστου 3. Β. Καρούζου, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αρ. 150.
Δ. Πλάντζος, Το πρόσφατο μέλλον. Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2016.
Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Το παρόν και το μέλλον των μνημείων μας, Πολιτιστική Κληρονομιά και Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, η προσφορά της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην κοινωνία των πολιτών (2007).
Υπουργείο Πολιτισμού – Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων, Το Έργο των Επιστημονικών Επιτροπών Αναστήλωσης. Συντήρησης και Ανάδειξης Μνημείων, Αθήνα 2006.