ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΥΛΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ 3

Εξάμηνο: Χειμερινό

Τύπος μαθήματος: Επιλεγόμενο

Διδάσκων: Καθηγ. Δ. Πλάντζος

Η σειρά μαθημάτων «Μνημειακή Κληρονομιά και η Διαχείρισή της στη Νοτιοανατολική Ευρώπη» διερευνά τις πολιτικές, πολιτισμικές και ιδεολογικές συγκρούσεις που διαμόρφωσαν τη διαχείριση της μνημειακής κληρονομιάς στην περιοχή των Βαλκανίων από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Μέσα από το θεωρητικό πρίσμα του κρυπτοαποικισμού, της αρχαιοπολιτικής και του πολιτισμικού εθνικισμού, τα μαθήματα αναδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο η Ελληνορωμαϊκή, η Βυζαντινή, και η Οθωμανική κληρονομιά ενεργοποίησαν μνημειακές παραδόσεις που εντάχθηκαν σε εθνικές αφηγήσεις και πολιτικές νομιμοποίησης. Παράλληλα, εξετάζονται οι διαδικασίες εκσυγχρονισμού και εμπορευματοποίησης της κληρονομιάς, καθώς και οι εντάσεις που αυτές δημιουργούν ανάμεσα στην τουριστική αξιοποίηση και τη διατήρηση / συντήρηση / ανάδειξη των μνημείων αυτών καθαυτά. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις μειονοτικές παραδόσεις και τις αντι-κληρονομιές, οι οποίες διεκδικούν χώρο σε τοπία όπου κυριαρχούν μονολιθικές ταυτοτικές αφηγήσεις. Το μάθημα συνδυάζει ιστορικά παραδείγματα και σύγχρονες μελέτες περίπτωσης από Ελλάδα, Βαλκάνια και Ανατολική Μεσόγειο, ώστε να προσφέρει στους φοιτητές και τις φοιτήτριες ένα κριτικό εργαλείο κατανόησης του πώς η κληρονομιά γίνεται πεδίο διαπραγμάτευσης ισχύος, ταυτότητας και μνήμης.

Μάθημα 1: Πολιτισμικός εθνικισμός και πολιτικές της κληρονομιάς Εισαγωγή στις έννοιες του κρυπτοαποικισμού και της αρχαιοπολιτικής. Ανάλυση του πώς η μνημειακή κληρονομιά εντάχθηκε σε αφηγήσεις εθνικής ταυτότητας και ιστορικής νομιμοποίησης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα.

Μάθημα 2: Οι πρόγονοι στις προθήκες – Αρχαιότητες και εθνικές αφηγήσεις Μελέτη του τρόπου που οι αρχαίοι πληθυσμοί (Έλληνες, Μακεδόνες, Θράκες, Δάκες, Ιλλυριοί κ.ά.) παρουσιάζονται ως «ιδρυτικοί πρόγονοι» στα μουσεία, στην αρχιτεκτονική και στις δημόσιες τελετές.

Μάθημα 3: Αυτοκρατορίες και κληρονομιά – Ρώμη, Βυζάντιο, και Οθωμανική Αυτοκρατορία Εξέταση της ρωμαϊκής, της βυζαντινής, και της οθωμανικής κληρονομιάς ως ανταγωνιστικών αφηγήσεων: από την απόρριψη και καταστροφή μνημείων έως τις σύγχρονες στρατηγικές ενσωμάτωσης και προβολής τους.

Μάθημα 4: Εκσυγχρονισμός, τουρισμός και εμπορευματοποίηση Πώς οι πιέσεις της οικονομίας και του τουρισμού μετατρέπουν την κληρονομιά σε οικονομικό πόρο (και για ποιους). Συγκρούσεις ανάμεσα στη διατήρηση και στην αξιοποίηση, με έμφαση σε παραδείγματα από Ελλάδα και Βαλκάνια.

Μάθημα 5: Αντι-κληρονομιές και μειονοτικές φωνές Διερεύνηση περιπτώσεων όπου μειονότητες και περιθωριοποιημένες ομάδες διεκδικούν δικούς τους τόπους μνήμης, αμφισβητώντας κυρίαρχες αφηγήσεις και προτείνοντας εναλλακτικές προσεγγίσεις στη μνημειακή κληρονομιά.

Ακολουθούν οι παρουσιάσεις των εργασιών και συζήτηση (Μαθήματα 6-13)

Αξιολόγηση

• Συμμετοχή στις διαλέξεις (μαθ. 1-7): 20%
• Παρουσίαση Εργασίας: 10%
• Γραπτή Εργασία: 70%

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Δ. Πλάντζος, Αρχαιοπολιτική. Αθήνα 2023.

Δ. Πλάντζος, Το πρόσφατο μέλλον. Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο. Αθήνα 2016.

Γ. Χαμηλάκης, Το έθνος και τα ερείπιά του. Αρχαιότητα, αρχαιολογία και εθνικό φαντασιακό στην Ελλάδα. Αθήνα 2012.

Γ. Χαμηλάκης και Ρ. Γκρήνμπεργκ, Αρχαιολογία, έθνος και φυλή. Αναμέτρηση με το παρελθόν, αποαποικιοποίηση του μέλλοντος στην Ελλάδα και το Ισραήλ. Αθήνα 2022.