Noticeboard

Τα μνημεία των άλλων: ανεπιθύμητες κληρονομιές στις παρυφές της μνήμης και της λήθης

Συλλογικός τόμος που γεννήθηκε από το σεμινάριο "Αλλότρια Μνημεία - Ανεπιθύμητες Κληρονομιές", που διενεργήθηκε στο Πρόγραμμα κατά το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2019-2020.

Φορείς μνήμης αλλότριας, οι τόποι, τα κτίσματα και τα μνημεία που συζητάμε σε αυτό το βιβλίο λειτουργούν στις παρυφές των κοινωνιών που τα γέννησαν – έστω κι αν στη συνέχεια οι ίδιες αυτές κοινότητες τους γύρισαν την πλάτη. Ιδωμένοι και βιωμένοι ως χώροι μη-ιστορίας και μη-μνήμης, ως μη-τόποι απ’ όπου το παρελθόν είναι εκκωφαντικά απόν, τα αλλότρια μνημεία που παρουσιάζονται εδώ λειτουργούν, παρ’ όλα αυτά, ως μηχανισμοί κατασκευής της κυρίαρχης ταυτότητας: είτε μιλάμε για το μνημείο της Marfin και το μη-μνημείο της Zackie Oh, το βανδαλισμένο μνημείο για το Ολοκαύτωμα, τις βαλίτσες των αζήτητων νεκρών του Νοσοκομείου Σωτηρία, τους μισογκρεμισμένους τουρμπέδες της οθωμανικής Ελλάδας και τους τόπους μαρτυρίου των Ελλήνων αντιστασιακών, τα ανιδρύματα αυτά, καθώς και πολλά άλλα όμοιά τους, εργαλειοποιούνται συστηματικά από τον κυρίαρχο λόγο εντός της ελληνικής κοινωνίας ως μηχανισμοί εθνοκανονικότητας, ηθικής και πολιτικής επιτήρησης, ελέγχου και σωφρονισμού.

Γράφουν οι:
Μάνος Βαβαδάκης, Αγγελική Βοσκάκη, Στυλιάνα Γκαλινίκη, Αφροδίτη Καμάρα, Δέσποινα Λαμπαδά, Στέλιος Λεκάκης, Τάκης Μαστραντώνης, Φαίδων Μουδόπουλος-Αθανασίου, Διονύσης Μουρελάτος, Μαριλένα Παπαχριστοφόρου, Δημήτρης Πλάντζος, Έστερ Σολομών, Γιώργος Τζεδόπουλος, Δημήτρης Τρίκας

Από τον Πρόλογο του Επιμελητή:

Τα περισσότερα από τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου βασίζονται σε διαλέξεις που προσέφεραν οι συγγραφείς τους στο μεταπτυχιακό σεμινάριο με θέμα «Αλλότρια Μνημεία – Ανεπιθύμητες Κληρονομιές», που είχα τη χαρά να οργανώσω, από κοινού με τον Τάκη Μαστραντώνη, το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2019-2020, για το Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη, Αρχιτεκτονική».

Ως διευθυντής του Προγράμματος κατά τη διετία 2018-2020, ανέλαβα να οργανώσω το διεπιστημονικό σεμινάριο κατά την περίοδο Μαρτίου-Ιουνίου 2020, όταν ακόμη κανείς μας δεν μπορούσε να προβλέψει ότι, ακριβώς εκείνο το διάστημα, θα ήμασταν, τελικά, αναγκασμένοι να βρισκόμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μας, σε αυστηρή καραντίνα, λόγω της παγκόσμιας πανδημίας που έπληττε ολόκληρο τον πλανήτη – και που όπως αποδείχτηκε θα μας ταλαιπωρούσε για πολύ ακόμα. Όταν, λοιπόν, το σεμινάριο επρόκειτο να ξεκινήσει, γύρω στα μέσα εκείνου του ζοφερού Μαρτίου, όλες και όλοι οι ομιλήτριες και ομιλητές που είχαν ήδη γενναιόδωρα αποδεχτεί, από τον προηγούμενο Νοέμβρη και Δεκέμβρη, την πρότασή μου να μιλήσουν σ’ εμάς και τους φοιτητές μας, αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τις ομιλίες τους στις πρωτόγνωρες για τους περισσότερους από εμάς ψηφιακές πλατφόρμες που τότε μόλις μαθαίναμε να χρησιμοποιούμε.

Τα πρώτα μαθήματα ξεκίνησαν διστακτικά· στην εξέλιξη όμως του σεμιναρίου αποδείχτηκε ότι, πέρα από κάθε προσδοκία, όχι μόνον η κάθε μία και κάθε ένας από τις ομιλήτριες και τους ομιλητές μπόρεσαν να συνδεθούν στην ώρα τους και με ελάχιστα προβλήματα, αλλά και οι φοιτήτριες και οι φοιτητές μας –που θα έλεγες ότι το νέο μέσο είχε ενθαρρύνει μάλλον, αντί να αποθαρρύνει– συμμετείχαν στις συζητήσεις που έκλειναν το μάθημα κάθε φορά με ζωντάνια, ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις και καλοδιατυπωμένα ερωτήματα. Κι όσο κι αν τα θέματα που περνούσαν από τις οθόνες μας εκείνα τα θλιβερά απογεύματα Δευτέρας, καθώς εξελισσόταν γύρω μας, στην έρημη πόλη, η «χαμένη άνοιξη» του ’20, δεν σε προδιάθεταν κιόλας για τα πιο ανάλαφρα συναισθήματα (Μακρόνησος και Σπιναλόγκα· σανατόρια φθισικών· Ολοκαύτωμα· κ.ο.κ.), τόσο οι έγκυρες και καίριες παρεμβάσεις των συναδέλφων όσο και οι κουβέντες που ακολουθούσαν, μας προσέφεραν κάποιου είδους παρηγοριά στην ψηφιακή μας απομόνωση. Μέσα από την οδύνη των Άλλων, αλλά και τη διάθεση όλων μας να ανταλλάξουμε πληροφορίες, ιδέες και απόψεις, η συνθήκη του δικού μας εγκλεισμού έμοιαζε κάπως να απαλύνεται.

Ελπίζω ότι το βιβλίο αυτό θα σας φανεί χρήσιμο· μιλά για μνημεία που θα θέλαμε να ξεχάσουμε, για κληρονομιές που δεν θα θέλαμε να μας βαραίνουν. Μιλά για τον Άλλον, τους αλλότριους εαυτούς που μας κληροδότησε η ύστερη νεωτερικότητα και το πώς συγκροτούμε τη δική μας πολιτισμική ταυτότητα μέσα από τις διαδικασίες λήθης στις οποίες τους υποβάλλουμε.

Δημήτρης Πλάντζος

Η Σμύρνη στις αρχές του 20ου αι: Περιοδική έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

H έκθεση «Η Σμύρνη στις αρχές του 20ου αι» συνδιοργανώνεται από το Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική» και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Το αρχείο της οικογένειας Λαμπάκη, πολύτιμη πηγή για τις Ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας πριν το 1922, παρέχει την πλειονότητα των εκθεμάτων, τα οποία εμπλουτίζονται και από αντικείμενα των συλλογών του ΒΧΜ.

Το Αρχείο Οικογένειας Λαμπάκη περιλαμβάνει τα αρχεία των μελών της οικογένειας, που από τα τέλη του 19ου αιώνα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική κοινωνία. Ιδιαίτερα, στο αρχείο του βυζαντινολόγου Γεωργίου Λαμπάκη συγκεντρώνεται πλήθος πληροφοριών τόσο για τα μνημεία όσο και για τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας των αρχών του 20ου αιώνα. Το Αρχείο αυτό, ένα σημαντικό εργαλείο για τους ερευνητές, αποτελείται από επιμέρους αρχεία, όπως είναι το αρχείο επιγραφών, όπου διασώζονται ελληνικές επιγραφές σε ναούς και αντικείμενα, που σήμερα έχουν οριστικά χαθεί· το αρχείο επιστολών από σημαντικούς παράγοντες των ελληνικών κοινοτήτων, όπου αναδύονται τα προβλήματα, οι αγωνίες και οι αντιθέσεις του Ελληνισμού της περιοχής· και το αρχείο των ημερολογίων από τις περιηγήσεις του Γεωργίου Λαμπάκη, που δεν πρόλαβε να δημοσιεύσει και αφορούν κυρίως χριστιανικά μνημεία κάθε περιόδου. Ο Γεώργιος Λαμπάκης, και λόγω της θέσης του, ως ιδιαίτερος Γραμματέας της Βασίλισσας Όλγας, επιχειρεί να παίξει ένα ρόλο διαμεσολαβητικό ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και στον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας.

Η έκθεση συνιστά να συνεργατικό εγχείρημα με πολυεπίπεδα αποτελέσματα.

Ο Νετζάτι Τζουμαλί (1921-2001), στο ποίημά του «Αφιέρωση» του 1983, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «…Οι πόλεις αν ζήσουν στη μνήμη μας, θα ζήσουν με τους έρωτές τους…». Αυτή, λοιπόν, η επιστροφή στις ζωηρές και ξέγνοιαστες αναμνήσεις, οι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων και η βιωμένη μνήμη είναι οι αφετηρίες για τη διοργάνωση αυτής της έκθεσης. Η ίδια η έκθεση αποτελεί παράλληλα ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο για τους φοιτητές του «Διεπιστημονικού Σεμιναρίου» του Δ.Π.Μ.Σ. «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική». Στο πλαίσιο αυτό, οι φοιτητές έρχονται αντιμέτωποι με τις πραγματικές συνθήκες οργάνωσης μιας περιοδικής έκθεσης, σε συνεργασία με το πολύπειρο προσωπικό του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Με γνώμονα την πολυαισθητηριακή εμπειρία, δημιουργείται μια νεωτερική μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση που συνδυάζει: ιστορικά αρχειακά τεκμήρια, ψηφιακό οπτικοακουστικό υλικό και μια pop εκδοχή της Σμύρνης, μέσω ενός γκραφίτι, από τον νεαρό καλλιτέχνη Soteur – Σωτήρη Φωκέα.

Η έκθεση χρησιμοποιεί το αρχείο του βυζαντινολόγου Γεωργίου Λαμπάκη ως όχημα για να παρουσιάσει τη Σμύρνη, την πρωτεύουσα της Ιωνίας, την κοινωνία, τα μνημεία και τους ανθρώπους της ως παράδειγμα ανάμεσα στις υπόλοιπες πόλεις της Μικράς Ασίας. Αρχικά, σκιαγραφούνται το έργο και η προσωπικότητα του Γεωργίου Λαμπάκη, καθώς και οι γενικότερες ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της δράσης του. Η περιοχή της Μικράς Ασίας, αλλά και ο τρόπος που την αντιλαμβάνεται ο Γεώργιος Λαμπάκης, μέσα από το βιβλίο του Οι Επτά Αστέρες της Αποκαλύψεως είναι το επόμενο σημείο ενδιαφέροντος για τον επισκέπτη. Η Σμύρνη, τα κτήρια, η κοινωνία, οι άνθρωποι εμφανίζονται μέσα από επιστολές, εφημερίδες, φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ της εποχής των αρχών του 20ου αιώνα. Το τελευταίο μέρος της έκθεσης παρουσιάζει την πρόσληψη των μνημείων από τον Γεώργιο Λαμπάκη, που καταγράφει τα μνημεία της Μικράς Ασίας, αρχαία και βυζαντινά, την ανάδειξη του τόπου μαρτυρίου του αγίου Πολυκάρπου ως τόπου μνήμης για την ελληνική κοινότητα της πόλης, τη σημασία των ελληνικών επιγραφών και, τέλος, το ρόλο που έπαιξε η αρχαιολογία στο πλαίσιο της Μεγάλης Ιδέας. Το αρχείο του Γεωργίου Σωτηρίου, που φυλάσσεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, επιτρέπει την επέκταση της αφήγησης της έκθεσης έως πριν την καταστροφή του 1922, καθώς εκείνος διηύθυνε ανασκαφές στην περιοχή της Σμύρνης, την περίοδο της ελληνικής διοίκησης της περιοχής.

Διάρκεια έκθεσης: 23 Δεκεμβρίου 2022 έως 30 Απριλίου 2023

Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη έως Κυριακή, 08:30-15:30, Τρίτη: Κλειστά

Αποτελέσματα εισαγωγικών εξετάσεων 2022-23:

Υποδεχόμαστε τους φοιτητές και τις φοιτήτριες για το φθινόπωρο του 2022:

Σας ενημερώνουμε ότι τη Δευτέρα 4 Οκτωβρίου και ώρα 16:00

θα πραγματοποιηθεί μία συνάντηση / υποδοχή / ενημέρωση των φοιτητών

στο Αρχαιολογικό Πάρκο της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου.

Οδηγίες πρόσβασης

Τα μαθήματα προγραμματίζεται να ξεκινήσουν τη Δευτέρα 25 Οκτωβρίου.

Αποτελέσματα εισαγωγικών εξετάσεων (συμπληρωματική προκήρυξη) 2021-22:

Αποτελέσματα εισαγωγικών εξετάσεων 2021-22:

Μετά το πέρας των εισαγωγικών εξετάσεων για το 2021-22, ανακοινώνεται ο κατάλογος των επιτυχόντων / ουσών φοιτητριών και φοιτητών:

Εισαγωγικές εξετάσεις

Οι Εισαγωγικές εξετάσεις στο Πρόγραμμα θα διεξαχθούν ως εξής:

Δευτέρα, 19 Ιουλίου 2021, ώρες 09:00-11:00 (γραπτό δοκίμιο εξ αποστάσεως: οι υποψήφιες / οι καλούνται να εγγραφούν στην πλατφόρμα https://eclass.gunet.gr/modules/work/?course=ARTGU202 από όπου και θα πληροφορηθούν τα θέματα εντός του προβλεπόμενου χρόνου).

Προφορική εξέταση: Τρίτη, 20 Ιουλίου 2021, από ώρα 09:00 και μετά (θα κυκλοφορήσει ωρολόγιο πρόγραμμα: οι υποψήφιες / οι καλούνται να συνδεθούν με τη διεύθυνση https://uoa.webex.com/meet/dkplantzos την καθορισμένη ώρα).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Contested Antiquity: Archaeological Heritage and Social Conflict in Modern Greece and Cyprus

The group "Culture through Politics" invites you on Wednesday, June 16, at 8:00 pm to the public presentation of the book "Contested Antiquity: Archaeological Heritage and Social Conflict in Modern Greece and Cyprus" edited by Esther Solomon and published recently by Indiana University Press.

The book will be presented by:
-Michael Herzfeld, Ernest E. Monrad Professor of the Social Sciences, Harvard University, and IIAS Professor of Critical Heritage Studies emeritus, Leiden University
-Despina Catapoti, Assistant Professor in Cultural Theory and Digital Culture, University of the Aegean, University of the Aegean
-Mathieu Viau-Courville, Researcher at the Université de Lorraine
and
Esther Solomon, Assistant Professor in Museum Studies at the University of Ioannina and editor of the volume.

Kostis Kornetis, Assistant Professor in Modern History at the Universidad Autónoma de Madrid, will co-ordinate the event.

The contributors to the volume, Dimitris Plantzos, Marlen Mouliou, Niki Sakka, Alexandra Bounia, Polina Nikolaou, Theopisti Stylianou-Lambert, Katerina Konstantinou, Andromache Gazi, Styliana Galiniki, Aris Anagnostopoulos, Styliana Galiniki, Lena Stefanou, Ioanna Antoniadou, Eleana Yalouri and Elpida Rikou will participate in the discussion that will follow and answer audience questions.

The event will be held in English, while summaries of all presentations will be posted in Greek. Questions can be asked in writing via chat both in English and Greek.

Contested Antiquity tries to make sense of “difficult” archaeological heritage in Greece and, to a lesser extent, in Cyprus. By focusing on those uses of Greek antiquities long invoked in the name of Western values, which are not identified with the official constructions of the Greek past, the volume problematizes conflicting views about archaeological sites, monuments, landscapes, objects and practices in the two countries, from the late nineteenth century to the present. Contributions combine intellectual history, archaeology, anthropology, cultural geography, museum and cultural studies and are written by Greek scholars who have shaped a new approach to Greek archaeological heritage analysis in the last two decades. Inspired by recent advances in social theory, contributors to Contested Antiquity not only explore the meaning and management of the ancient Greek past and its remains, but also make meaningful and thought-provoking statements regarding contemporary social and political issues in and about this area of the world.